Bloeiende lijnwaadhandel - Interview Jean de Bethune over het Kasteel van Marke

Te gast op het kasteel van Marke

Jean-Baptiste de Bethune (1821-1894), architect en promotor van de neogotiek, trouwde met Emilie van Outryve d'Ydewalle. Hun jongste zoon Emmanuel verhuisde in 1894 naar het kasteel van Marke.
Het artikel 'Bloeiende lijnwaadhandel' verscheen in De Krant van West-Vlaanderen (02/06/2017)

We zijn te gast op het kasteel van de familie de Bethune in Marke, vlak bij de grens met Kortrijk. Baron Jean de Bethune woont er pas sinds 2014. Voordien woonden er zijn ouders baron Emmanuel de Bethune, oud-burgemeester van Kortrijk, en Margaretha (Greta) Van Cauwelaert de Wyels. Na de dood van Emmanuel in 2011 bleef zijn echtgenote er wonen. Nu bewoont zij een van de verschillende bijgebouwen, net zoals dochter Sabine een ander gebouw betrekt, hoewel zij veel in Brussel verblijft. Zij is bekend als voormalig Senaatsvoorzitter. Nu is ze Vlaams Parlementslid en deelstaatsenator.

Bloeiende lijnwaadhandel

Voor alle duidelijkheid: de familie de Bethune heeft niets te maken met graaf Robrecht van Bethune, de Leeuw van Vlaanderen uit de Guldensporenslag. Het verhaal van de familie de Bethune in Kortrijk begint met Jean Baptiste Bethune uit Rijsel (maar afkomstig van Mont-Saint-Aubert bij Doornik), die in 1747 trouwt met Jeanne-Thérèse Van Dale, dochter van een linnenhandelaar. Zij is trouwens de zus van de bekende Jozef Van Dale, stichter van de Broeders Van Dale, die veel hebben betekend voor het onderwijs in de regio en erbuiten (zoals De Lovie in Proven).

Jean-Baptiste bracht de lijnwaadhandel samen met zijn zoon Jean-Baptiste jr. tot grote bloei. Zij waren welvarend en samen vatten ze toen het plan op om in Marke een zomerhuis op te trekken. Vader en zoon stierven echter allebei in 1791. Jean-Baptiste jr. was slechts 34 jaar… Zijn weduwe Marie-Thérèse Delebecq hertrouwde met François Van Ruymbeke, die het bedrijf voortzette. Hij is het dan ook die de kasteelplannen realiseerde en formeel als bouwheer geboekstaafd staat. Jean-Baptiste stierf na vier jaar huwelijk maar had wel drie zonen. Een van hen was Felix Bethune (1789-1880), die naast de linnenhandel ook politiek bedrijvig zou worden. Vanwege zijn verdiensten werd hij in 1845 in de adelstand verheven. Vanaf 1871 kregen alle afstammelingen met de naam Bethune de titel van baron. Bethune werd toen ook de Bethune. Felix werd burgemeester van Kortrijk.

De ovale tuin

Toen volgde opnieuw een Jean-Baptiste de Bethune (1821-1894), die grote bekendheid verwierf als architect en glazenier. Hij was een promotor van de neogotiek en bouwde tal van kerken en ook de abdij van Maredsous (waar overigens de oom van Jean de Bethune als pater Thierry al vele jaren monnik is). Met zijn echtgenote Emilie van Outryve d’Ydewalle had hij negen kinderen en het is de jongste, Emmanuel, die in 1894 na de dood van zijn vader van Oostrozebeke (waar hij burgemeester was) naar het kasteel in Marke verhuisde en er in 1900 ook burgemeester werd. In tegenstelling tot zijn voorgangers wilde hij er permanent wonen. Technisch onderlegd als burgerlijk ingenieur besliste hij om centrale verwarming te installeren, wat nodig was om er ook in de winter te kunnen wonen. Hij werd als kasteelheer opgevolgd door zoon baron Jean de Bethune, die de eerste was die van zijn geboorte tot zijn dood op het kasteel gewoond heeft. Hij werd toen opgevolgd door baron Emmanuel de Bethune, vader van huidige bewoner Jean.

Voordien woonde Jean de Bethune in het centrum van Marke in het voormalige Goed te Marke. Toen hij in 2014 met zijn echtgenote Anne-Mie Drieskens (voorzitter van de Europese koepel van Gezinsbonden) en twee dochters Anaïs en Louise zijn intrek nam in het kasteel, was het min of meer weer thuiskomen: "Terwijl ik met mijn ouders in een bijgebouw woonde, ben ik hier altijd komen studeren." Wanneer we hem naar de mooiste plaats in het kasteel vragen, antwoordt hij spontaan: "De tuin. Daar verblijf ik het liefst. Het is ook mijn hobby. Ik ben nu bezig met het aanleggen van een rozentuin en volgend jaar wil ik de ovale tuin herinrichten. Die ovale tuin is iets unieks. Hij is omringd door een ovale muur die bepaalde planten beschermt tegen zon of wind."

"Alles heeft hier zijn verhaal"

Wanneer we dan toch vragen naar de plaatsen in het kasteel zelf, wordt hij bijna lyrisch: "Er is hier geen plaats, geen voorwerp zonder verhaal. Elke lade, elke steen, alles wat je aanraakt, heeft zijn verhaal. Dat geldt ook voor de bomen, die stuk voor stuk door iemand geplant zijn en waarvan sommige 200 jaar oud zijn. Dat schept een unieke sfeer. Daarom is het dat wij met de familie beslist hebben dat dit domein met zijn maatschappelijk-historische dimensie ook voor de volgende generaties als één geheel bewaard moet blijven. De oprichting van Stichting de Bethune, waarvan mijn zus Sabine de manager is, is daarvan de bevestiging. De privévertrekken zijn uiteraard privé, maar de familie heeft altijd gewenst dat dit kasteel ook ter beschikking staat van de gemeenschap. Op het domein is iedereen dan ook welkom, in het bijzonder – op afspraak – in de bibliotheek met haar tienduizenden werken over West-Vlaanderen. Je zou verwonderd zijn hoeveel groepen of studenten hier komen. Zo wil onze familie het ook in de toekomst houden, zonder bemoeienis van overheid en politiek, al ben ik zelf politicus…"

"Mijn moeder zegt altijd dat dit schitterende landschap – de combinatie van een Engelse tuin en het Vlaamse landbouwlandschap errond – haar meer waard is dan de duurste Picasso of een villa aan de Côte d’Azur. Ik kan het beamen", besluit kasteelheer Jean.

Adel en politiek: "Het virus blijft"

"Officieel zeker ben ik het niet," zegt Jean de Bethune, "maar ik heb een sterk vermoeden dat onze familie de enige is waarvan een voorvader lid was van het Nationaal Congres in 1830 – de eerste wetgevende vergadering in het onafhankelijke België – én die tot vandaag anno 2017 in rechte lijn nog altijd nazaten-politici heeft."

Of de adel voor Jean de Bethune anno 2017 nog een betekenis heeft? "Wij gebruiken onze titel maar zelden. Het is ergens wel een manier van opvoeding, denk ik, dat kun je niet loochenen of wegnemen. Engagement ook. Het is niet de titel maar wat erachter zit. Het is meer cultureel dan maatschappelijk, doorslaggevend in het dagelijkse leven is het niet."

Vorige eeuwen was het de normaalste zaak van de wereld dat in onze Vlaamse gemeenten ‘meneer de baron’ ook burgemeester was. In de familie de Bethune is het aantal burgemeesters, provincie- of gemeenteraadsleden haast niet te tellen. Neem bijvoorbeeld Jean-Baptiste de Bethune (1821-1894), die grote bekendheid verwierf als architect. Daarnaast is hij privésecretaris geweest van de West-Vlaamse provinciegouverneur en werd hij zelf provincieraadslid. Heel bijzonder is daarbij dat vier van zijn zonen in de politiek terechtkwamen. Jean-Baptiste jr. werd zelfs gouverneur van West-Vlaanderen. Zijn broers Joseph en Emmanuel-Marie zijn provincieraadslid geweest, Emmanuel-Marie was achtereenvolgens burgemeester van Oostrozebeke en Marke. Ook broer François, professor in Leuven, is in Marke burgemeester geweest.

Vijfde generatie in provincieraad

In de laatste generaties hadden we Jean (in feite Jean-Baptiste) de Bethune, schepen in Marke en provincieraadslid, en zijn zoon Emmanuel, burgemeester van Marke en Kortrijk én ook provincieraadslid. En nu dus zijn zoon Jean, eerst schepen en nu gemeenteraadslid in Kortrijk, maar dit jaar ook 30 jaar lid van de provincieraad, die hij 10 jaar heeft voorgezeten, terwijl hij nu sinds 2012 gedeputeerde is. Jean de Bethune is aldus de vijfde generatie in rechte lijn die lid is van de provincieraad. "Vandaar dat wij ook zo gehecht zijn aan onze eigen familiebibliotheek over West-Vlaanderen, die we absoluut niet in een stads- of rijksarchief willen zien terechtkomen!"

Terwijl politici uit de adelstand een zeldzame mensensoort geworden zijn, is dit nog niet het geval bij de de Bethunes, want wat blijkt? Emmanuel de Bethune jr. (45), de jongste broer van Jean, woont in het Brabantse Roosdaal en is daar bij zijn eerste deelname als gemeenteraadslid voor CD&V verkozen. En Jeans oudste dochter Anaïs (26) is in Kortrijk CD&V-jongerenvoorzitter. Zij is trouwens master in de politieke en sociale wetenschappen. "Nee, het virus is nog niet uitgestorven!" lacht Jean.